UPDATE (4 september 2020): Een recent artikel in Vrij Nederland gaat verder in op onderstaande problematiek. Belangrijk leesvoer.
“Wolf legt de oorzaak van de snel toenemende ontlezing en groeiende laaggeletterdheid onder jongeren bij die vluchtige en altijd afleidende digitale media die onze hersenen verslaafd maken aan verleidingen met een snelle beloning.
‘Langdurig lezen kan daar bij die snel afgeleide hersenen niet meer tegenop. Jongeren vinden een boek lezen saai vergeleken met games en apps op hun telefoons. Maar toch is deep reading hard nodig voor de hersenontwikkeling van zowel jonge kinderen als jongeren, het is een cruciale bouwsteen om op voort te kunnen bouwen aan een analytische, empathische en kritische manier van denken.’”
Lees het artikel bij Vrij Nederland of via Blendle.
Uit recent onderzoek onder duizenden Nederlandse kinderen is gebleken dat de leesvaardigheid en het leesplezier de afgelopen jaren is afgenomen. (Lees hier het NOS nieuwsbericht.) Dit is een ontluisterende ontwikkeling die onze volledige aandacht verdient.
In het onderzoek zijn bijna vijfduizend 15-jarige leerlingen getoetst en vergeleken met eerdere resultaten en met andere landen. Vanaf 2000 doet Nederland mee met dit onderzoek. De nieuwste resultaten zijn niet fraai:
“Van alle 77 landen die aan PISA-2018 hebben deelgenomen, hebben 23 landen een hogere score voor leesvaardigheid behaald dan Nederland. In Nederland is de leesvaardigheid tussen 2015 en 2018 gedaald. Deze afname zien we niet terug in de gemiddelde score van de 35 OESO-landen waarmee Nederland over de jaren heen vergeleken kan worden.” (Bron)
De OESO-landen zijn landen waar Nederland goed mee kan worden vergeleken en in het verleden zaten Nederlandse leerlingen boven het gemiddelde van deze groep landen. Wat betekent het in de praktijk dat de leesvaardigheid is gedaald?
“In Nederland is bijna een kwart van de leerlingen onvoldoende geletterd in lezen. Dit is niet hetzelfde als laaggeletterd, maar betekent dat een leerling onvoldoende is toegerust om als zelfstandige en mondige burger deel te nemen aan de huidige samenleving. Nederlandse leerlingen blijken meer moeite te hebben met het evalueren van en reflecteren op teksten dan leerlingen uit OESO-landen. Nederland scoort echter hoger dan het OESO-gemiddelde op het onderdeel informatie zoeken. Tussen Nederland en de OESO is er geen verschil in de gemiddelde vaardigheid in het onderdeel het begrijpen van teksten.” (Bron)
Bekijk hieronder de grafiek met de resultaten van het onderzoek op het gebied van leesvaardigheid. De Nederlandse lijn is de gele lijn.
Verdere afname leesplezier als teken aan de wand
Niet alleen de leesvaardigheid is gedaald, maar de Nederlandse leerlingen geven ook aan dat hun leesplezier in het algemeen is afgenomen. Er is een direct verband tussen het leesplezier en de leesvaardigheid (Bron, vanaf pagina 33). Echt schokkend wordt het pas als je het leesplezier van Nederlandse leerlingen vergelijkt met de andere landen die deelnamen aan het onderzoek: Nederland scoort op dit gebied het slechts van alle landen, zowel in 2009 als in 2018. Dat is toch eigenlijk ongelofelijk? Als we kijken naar welke vragen hier precies over werden gesteld en hoe deze vragen werden beantwoord, wordt er een triest beeld geschetst:
Bron, pagina 35
Wat ontzettend jammer is dit toch! Meer dan de helft van de leerlingen leest echt alleen als het moet en bijna de helft vindt lezen zelfs tijdverspilling. Bijna niemand praat met anderen over boeken; tenminste, niet met enig plezier. Minder dan een vijfde van al deze jongeren schaart boeken lezen onder zijn of haar favoriete hobby’s. Niet een van bovenstaande scores is verbeterd sinds 2009. Ze zijn zelfs vrijwel zonder uitzondering verslechtert. Het meest schokkende is dat Nederlandse 15-jarige leerlingen het zoveel slechter doen dan hun buitenlandse leeftijdsgenoten. Hoe is het zo ver gekomen? En, nog belangrijker: wat gaan we hier aan doen?
Voorlezen: leesplezier begint al op jonge leeftijd
Ook al is de huidige situatie slecht, er zijn natuurlijk tal van dingen die we kunnen veranderen en oppakken om het weer om te draaien. Het ligt voor de hand dat leesplezier, en dus ook de leesvaardigheid, begint bij jonge leeftijd: met voorlezen. Tal van studies bevestigen dit beeld. Volgens onderzoek van de University of Melbourne is het “lezen van boeken aan kinderen één van de belangrijkste activiteiten om de kennis te ontwikkelen om later succesvol te lezen.” Het voorlezen aan jonge kinderen heeft een positieve invloed op “taalontwikkeling, groeiende geletterdheid en succes bij het lezen. Het stimuleert de kinderen ook om zelf boeken te lezen en hun cognitieve vaardigheden te ontwikkelen.” De belangrijkste conclusie van het onderzoek luidt als volgt:
“De resultaten tonen een direct, causaal verband tussen het voorlezen aan jonge kinderen en hun toekomstige prestaties op school, onafhankelijk van het inkomen, het opleidingsniveau of de culturele achtergrond van de ouders.” (Bron, pagina 5)
Volgens de resultaten van het onderzoek maakt het zelfs uit hoe vaak je voorleest: hoe vaker, hoe meer invloed op de leesvaardigheid. Elke dag van de week voorlezen geeft het beste resultaat.
Uit een ander onderzoek uit 2017 van de American Academy of Pediatrics kwamen vergelijkbare resultaten naar voren.
“De onderzoekers kwamen er achter dat zowel de kwaliteit als de kwantiteit van samen boeken lezen op zeer jonge leeftijd en tijdens de peuter en kleutertijd de vocabulaire van een kind kon voorspellen, tot vier jaar later. De resultaten waren gecorrigeerd voor socio-economische verschillen. De kwaliteit van het voorlezen aan jonge baby’s in het bijzonder voorspelde vroege leesvaardigheid, terwijl de kwantiteit en kwaliteit van het voorlezen aan peuters en kleuters sterk verbonden leek aan latere vaardigheden zoals het schrijven van de naam op vierjarige leeftijd.” (Bron)
Voorlezen aan hele jonge baby’s had zelfs positieve resultaten, die jaren later nog te merken en te meten waren. Je kunt dus eigenlijk niet vroeg genoeg beginnen met voorlezen. Het voorlezen aan peuters en kleuters had daarnaast ook een meetbaar positief effect op schrijfvaardigheid, naast leesvaardigheid.
Een kloof van een miljoen woorden
Het verschil tussen voorlezen en niet voorlezen gaat uiteindelijk om het horen van een grote hoeveelheid woorden. Want je leest woorden voor en de woorden in een boek, zelfs al is het een prentenboek met weinig tekst, zijn vaak woorden die je in het normale taalgebruik niet regelmatig gebruikt. Hier maakt het ook verschil hoe je voorleest: de kwaliteit van het voorlezen. Want het is goed om stil te staan bij de illustraties, de emoties van de getekende poppetjes, de verhaallijn en andere randzaken. Op deze manier spreek je nog veel meer woorden uit, dan de woorden die in het boek zelf staan. En je bent bezig met een stukje analyse van wat je leest. Met het aanwijzen van emoties. Van handelingen. En nog veel meer. Als je als ouder je kind met regelmaat voorleest, hoort zij simpelweg veel meer worden, dan als je geen boeken samen leest.
Uit recent onderzoek blijkt dit ook heel duidelijk. Toen Jessica Logan, één van de auteurs van de studie, erachter kwam dat een vierde van ouders aangaf nooit voor te lezen en nog een vierde aangaf vrijwel nooit voor te lezen was ze geschokt. Wat zou dit betekenen voor de kinderen? Ze besloot dit te onderzoeken.
Jessica en haar team van onderzoekers keken naar de populairste kinderboeken en hoeveel woorden er in elk van deze boeken staan. Ze gingen er vanuit dat de boeken wat geavanceerder worden nadat het kind ouder wordt. Daarnaast namen ze voor het gemak aan dat zelfs als een ouder aangaf nooit voor te lezen, dat het kind nog steeds 1 boek per maand voorgelezen kreeg.
“Gebaseerd op deze berekeningen zijn dit de aantallen woorden die kinderen hebben gehoord als ze vijf jaar oud zijn: Nooit voorgelezen, 44.662 woorden; 1-2 keer per week, 63.570; 3-5 keer per week, 169.520 woorden; dagelijks, 296.660 woorden; en vijf boeken per dag, 1.483.300 woorden.” (Bron)
Lees je meerdere boeken per dag voor aan je kind, dan heb je het dus al snel over een verschil van meer dan een miljoen woorden. Als je meeneemt dat je tijdens het lezen ook nog over de boeken praat met je kind, dan zijn de aantallen nog groter. Daarnaast is het soort woorden dat je in een boek leest heel anders dan de woorden die je dagelijks gebruikt. Je leest over exotische dieren, of bijvoorbeeld over andere landen en andere tijden. Het verschil in vocabulaire zal dus ook gigantisch zijn.
Andere voordelen van voorlezen
Behalve een betere leesvaardigheid, meer leesplezier en een grotere vocabulaire zijn er nog veel meer voordelen verbonden aan voorlezen.
- Kinderen die worden voorgelezen, worden minder streng opgevoed. (Bron 1-2)
- Tevens vertonen ze minder hyperactief of verstorend gedrag.
- Regelmatig samen lezen zorgt voor een goede hersenontwikkeling. (Bron 3-5)
- Het verbetert de ouder-kind relatie.
- Het verbetert sociale en emotionele vaardigheden.
- Ze leren goed te luisteren en zich concentreren. (Bron 6-7)
- Het stimuleert de fantasie van het kind.
- Goed voor het zelfvertrouwen. (Bron 8-10)
- Handig als onderdeel van het naar bed gaan.
- Het betekent vaak dat als ze ouder zijn, ze ook nog goede lezers zijn.
Er zijn dus veel verschillende voordelen van voorlezen. Deze lijst kan ongetwijfeld zonder problemen tot 20 stuks worden aangevuld. Maak het daarom onderdeel van de vaste, dagelijkse routine. Op die manier hoef je er niet aan te denken, maar gaat het gewoon automatisch. Je kind zal je er zelfs aan herinneren! Daarnaast nog een laatste tip: geef zelf het goede voorbeeld. Ga regelmatig een boek lezen, zodat je kinderen zien dat lezen een doodgewone bezigheid is. Het concept van boeken lezen wordt een leuk en nuttig onderdeel van hun leven en zo kunnen we die vreselijke statistieken van de afnemende leesvaardigheid en het geringe leesplezier op de kop gooien!
Bronnen en verder leesmateriaal
Gratis Boekstart Aanvragen (Tip!)
Het officiële PISA onderzoeksrapport
10 redenen waarom voorlezen belangrijk is voor je kind
Reading to Young Children: A Head-Start in Life
Reading Aloud to Young Children Has Benefits for Behavior and Attention
The Magic of Reading Aloud to Babies
Reading With Toddlers Reduces Harsh Parenting, Enhances Child Behavior, Rutgers-Led Study Finds
The importance of reading to kids daily
4 gedachten over “Waarom voorlezen zo belangrijk is”
ik zie het nut niet van voorlezen en gelukkig werd ik vroeger ook nooit voorgelezen
dat zal waarschijnlijk de reden zijn dat ik nu op mijn 55 ste nog steeds een gruwelijke hekel heb aan een boek lezen
Bedankt voor je reactie! Gelukkig mag iedereen dat zelf weten; lezen is niet verplicht 🙂
Pingback: Voorleestips voor Vaders | Waarom lezen vaders veel minder voor?
je leest hier heel veel over kinderen die een hekel hebben aan lezen
maar waarom gaat het nooit over volwasenen die een hekel hebben aan lezen
ik ben 57 en ik heb echt een gruwelijke hekel aan lezen , maar ik ben toch niet dyslecties zover ik weet . ik vind lezen gewoon niet leuk , en ik heb het ook nooit leuk gevonden , vroeger op school al , andere kinderen gingen een boek lezen en ook voorgelezen worden dat vond ik helemaal verschrikkelijk .hoe kan dat . ? ik kan wel goed lezen , maar ik doe dat het liefst zo min mogelijk . soms ben ik jaloers op mensen die gewoon uren ergens kunnen gaan zitten met een boek , en daar kan ik me dus geen voorstelling van maken .